Rozwód czy separacja? – przepisy, koszty i konsekwencje
Państwo Kowalscy pobrali się ponad 15 lat temu. Mają 2 wspólnych, małoletnich dzieci (10 i 13 lat). Od kilku dobrych lat pożycie małżeńskie zupełnie przestało się pomiędzy nimi układać. Każde z małżonków przekonało się, iż oczekuje od życia czegoś zupełnie innego niż może dać mu partner. Zastanawiają się nad rozstaniem, jednak nie wiedzą czy lepszy byłby rozwód czy separacja oraz co mieliby zrobić, jak, gdzie i jak ta sytuacja wpłynie na dzieci.
Obowiązujące w naszym Kraju przepisy prawa rodzinnego i opiekuńczego dopuszczają zarówno rozwód jak i separację, przy czym jedynym sposobem aby stały się one skuteczne i prawnie wiążące jest przeprowadzenie postępowania sądowego. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy zawiera przepisy, które dokładnie określają przesłanki separacji i rozwodu, a także skutki w przypadku ich orzeczenia.
Wprowadzenie separacji do polskiego systemu prawnego było reakcją na silne potrzeby społeczne. Nie zawsze bowiem małżonkowie, którym „się nie układa” chcą od razu decydować się na najbardziej radykalne rozwiązanie tj na rozwód. Istnieją sytuacje gdy małżonkom ciężko być dalej razem ale jednocześnie nie są przekonani czy rzeczywiście chcą się rozstać definitywnie i całkowicie- z różnych przyczyn. W momencie orzeczenia przez sąd separacji pomiędzy małżonkami ustają podstawowe prawa i obowiązki tj min. obowiązek do wzajemnej pomocy, do wspólnego pożycia czy wierności małżeńskiej, ustaje również ustawowa wspólność majątkowa. Jednak małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć innego małżeństwa. Separacja pozwala zatem wahającym się małżonkom na powrót do „przerwanego” małżeństwa. Odwracalność instytucji separacji polega na tym, że małżonkowie wobec których została orzeczona mogą wystąpić do sądu o zniesienie separacji jeżeli stwierdzą, że jednak chcą nadal być małżeństwem. Zniesienie separacji powoduje, dalsze istnienie małżeństwa, na takich samych zasadach jak przed separacją. Przesłanką, która musi zostać spełniona aby można było domagać się przed sądem separacji jest tzw zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (małżonków nie łączą żadne więzi duchowe, fizyczne i gospodarcze). Przy orzeczeniu separacji w przypadku państwa Kowalskich sąd będzie musiał rozstrzygnąć także kwestię opieki nad małoletnimi dziećmi stron, sąd zbada zatem relacje rodziców z dziećmi, warunki każdego z małżonków, styl życia i biorąc pod uwagę przede wszystkim dobro małoletnich zdecyduje o dalszym sposobie sprawowana opieki. Ważne aby pamiętać że jeżeli strony występują ze zgodnym wnioskiem o orzeczenie separacji postępowanie jest szybsze i dużo prostsze sąd nie bada wówczas kwestii winy, czyli która ze stron ponosi odpowiedzialność za rozpad małżeństwa. Z kolei rozwód, którego przesłankami jest nie tylko zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego ale dodatkowo jego trwałość, jest w swoich skutkach nieodwracalny, czyli nie można, po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu, domagać się przywrócenia małżeństwa. Małżonkowie rozwiedzeni mogą podzielić się majątkiem, powrócić do swojego nazwiska sprzed małżeństwa (składając stosowne oświadczenie w ciągu trzech miesięcy od orzeczenia rozwodu) a także zawrzeć kolejny związek małżeński. W orzeczeniu rozwodowym sąd rozstrzyga, tak jak przy separacji, o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej, jeżeli ze związku są wspólne, niepełnoletnie dzieci oraz ewentualnie- jeżeli strony o to wnoszą- o obowiązku alimentacyjnym wobec dzieci czy współmałżonka. Warto pamiętać że w sprawach rozwodowych i separacji właściwy jest sąd okręgowy położony według ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków. Koszt postępowania o separację czy rozwód jest taki sam i wynosi zawsze 600 zł. Opłatę należy uiścić w sądzie już przy wnoszeniu pozwu. Małżonek który znajduje się w bardzo ciężkiej sytuacji finansowej a zamierza wystąpić np. o separację może starać się o uzyskanie zwolnienia od kosztów (w tym celu powinien wystąpić ze stosownym wnioskiem do sądu okręgowego).
Na koniec należy wspomnieć, że w wyjątkowych przypadkach, tj gdy orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo gdy na jego skutek ucierpiałoby dobro wspólnych, małoletnich dzieci, a także gdy rozwodu żąda jedynie małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego (drugi z małżonków nie zgadza się na rozwód i ma ku temu uzasadnione powody) rozwód nie jest dopuszczalny i w związku z tym nie zostanie przez sąd orzeczony.
Hanna Bukowska LL.M.