W praktyce często występującym zobowiązaniem jest umowa agencyjna. Warto zatem w paru zdaniach scharakteryzować istotę tego typu zagadnienia.

Umowa agencyjna zawierana jest pomiędzy agentem (inaczej przyjmującym zlecenie) a osobą zlecenie dającą. Szczegółowe regulacje zawarte są w przepisach kodeksu cywilnego (artykuły od 758 do 764). Zawierając umowę agent zobowiązuje się, zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami (za wynagrodzeniem) na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy, bądź też do zawierania ich w jego imieniu. Należy podkreślić, że agent musi mieć umocowanie do zawierania każdej umowy oraz odbierania oświadczeń od klientów na rzecz dającego zlecenie.

Umowa reguluje zasady wynagradzania agenta, jeśli nie zostały one ustalone w odmienny sposób agentowi przysługuje prowizja, której wysokość uzależniona jest od ilości i wartości zawartych umów.

Charakteryzując umowę agencyjną warto wspomnieć o podstawowych obowiązkach, jakie ustawa nakłada na agenta. W zakres podstawowych obowiązków wchodzą, zatem przede wszystkim obowiązek przekazywania dającemu zlecenie wszelkich informacji, które mogą mieć dla niego znaczenie oraz obowiązek przestrzegania jego wskazówek (jeżeli są one uzasadnione w danych okolicznościach), ponadto agent zobowiązany jest on do podejmowania działań zmierzających do ochrony praw dającego zlecenie.

Natomiast w zakresie obowiązków spoczywających po stronie dającego zlecenie przedsiębiorcy mieści się przede wszystkim obowiązek przekazywania agentowi informacji i dokumentów, które są niezbędne do prawidłowego wykonania umowy oraz obowiązek powiadomienia o przyjęciu bądź odrzuceniu propozycji zawarcia umowy czy też jej niewykonywaniu - jeżeli agent pośredniczył przy jej zawieraniu albo też zawarł umowę w imieniu dającego zlecenie.

Warto ponadto podkreślić, ze agent może domagać się prowizji od umów, które zawarte zostały w czasie trwania umowy agencyjnej, w przypadku, gdy do ich zawarcia doszło w wyniku wykonywania przez niego działalności lub też umowy te zawarte zostały z klientami wcześniej pozyskanymi przez agenta i są to umowy tego samego rodzaju. Poza tym, jeżeli w odniesieniu do konkretnej grupy klientów (bądź obszaru geograficznego) agentowi przysługiwał prawo wyłączności a umowa zawarta została bez udziału agenta pomimo (z klientem z tego obszaru lub grupy), że obowiązywała w tym czasie umowa agencyjna, to agent może żądać prowizji od takiej umowy. Agentowi przysługuje również prowizja od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli propozycję zawarcia umowy agent bądź dający zlecenie otrzymał od klienta jeszcze przed rozwiązaniem umowy agencyjnej. W takim przypadku istotnej jest jednak, aby do zawarcia umowy doszło w wyniku działalności agenta w czasie trwania umowy agencyjnej oraz w bliskim czasie od rozwiązania tej umowy.

Parę słów warto poświęcić również tematyce tzw. prowizji del credere.  Jest to prowizja dodatkowa, której istota polega na tym, ze w sytuacji, gdy strony zawrą umowę agencyjną w formie pisemnej, możliwe jest dodatkowe zastrzeżenie, że agent odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta i za to otrzyma dodatkowe wynagrodzenie. Mówiąc wprost agent odpowiada za to, że klient spełni świadczenie.

Jednocześnie, jeżeli umowa agencyjna zawarta jest bez zachowania formy pisemnej to uznaje się że zawarta jest bez prowizji del credere.

Kończąc rozważania na temat umowy agencyjnej warto również wspomnieć o terminach wypowiedzenia umowy. Umowa agencyjna zawarta na czas nieoznaczony może zostać wypowiedziana w pierwszym roku trwania umowy na miesiąc naprzód, w drugim roku na dwa miesiące naprzód, a w trzecim i kolejnych latach na trzy miesiące naprzód.  Terminy te mają charakter ustawowy, a zatem nie mogą w umowie być skracane, mogą natomiast zostać wydłużone. Przy czym przedłużenie terminu dla agenta oznacza jednocześnie wydłużenie terminu wypowiedzenia dla dającego zlecenie. Jeżeli strony w umowie nie ustaliły inaczej to termin wypowiedzenia upływa z końcem miesiąca kalendarzowego.

Umowa agencyjna zawarta na czas oznaczony może zostać wypowiedziana bez zachowania terminów wypowiedzenia, jeżeli jedna ze stron w całości bądź w części nie wykonuje obowiązków wynikających z umowy oraz w przypadku zaistnienia okoliczności nadzwyczajnych. W takiej sytuacji strona, która ponosi odpowiedzialność za wypowiedzenie umowy zobowiązana jest do naprawienia szkody powstałej z powodu jej rozwiązania.

Hanna Bukowska LL.M.