Problematyka ochrony prawa własności regulowana jest w przepisach kodeksu cywilnego (art. 222- 230 kc). Ochrona ta ma dwojaki charakter: windykacyjny oraz negatoryjny. Ochrona windykacyjna (roszczenie windykacyjne) polega na tym, że właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą (tzw. samoistnego posiadacza) niezwłocznego wydania mu tej rzeczy (nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy osobie władającej rzeczą przysługuje skuteczne wobec jej właściciela uprawnienie). Natomiast ochrona negatoryjna dotyczy przypadku, gdy własność naruszana jest przez daną osobę w inny sposób niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. W takiej sytuacji właściciel może żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechania dalszych naruszeń prawa własności.

W sytuacji dochodzenia roszczeń wynikających z ochrony prawa własności, samoistnemu posiadaczowi wobec właściciela również przysługują pewne uprawnienia. Przede wszystkim może on domagać się zwrotu poczynionych nakładów koniecznych o tyle o ile nie mają one pokrycia w korzyściach uzyskanych z rzeczy, którą władał. Z kolei zwrotu pozostałych nakładów samoistny posiadacz może domagać się wtedy, gdy zwiększyły one wartość rzeczy w momencie wydania jej właścicielowi (art. 226 kc).

Należy podkreślić, że roszczenie windykacyjne i negatoryjne przysługujące właścicielowi nie ulegają przedawnieniu, w przypadku, gdy dotyczą nieruchomości. Natomiast roszczenia przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy oraz o zwrot pożytków bądź o zapłatę ich wartości, a także roszczenia o naprawienie szkody przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Taki sam okres przedawnienia obowiązuje w przypadku roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów.

Hanna Bukowska LL.M.