Od prawie dekady Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Konsekwencje członkostwa są bardzo szerokie i wielopłaszczyznowe. Jedną z nich są liczne powiązania o charakterze formalnoprawnym.
Unia Europejska jest organizacją gospodarczo-polityczną, zrzeszającą demokratyczne państwa europejskie. Wśród najważniejszych organów Organizacji znajduje się między innymi Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich. W Polsce jego ranga nadal jest niedostatecznie doceniana, dlatego warto w paru zdaniach opisać funkcję Rzecznika Europejskiego.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich to organ niezależny i bezstronny, do jego zadań należy rozpatrywanie spraw związanych z administracją Unii Europejskiej. Zajmuje się on zatem przede wszystkim badaniem skarg dotyczących niewłaściwego administrowania w organach, instytucjach oraz innych unijnych jednostkach organizacyjnych. Przy czym należy zaznaczyć, że mandatowi Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich nie podlega Trybunał Sprawiedliwości, który jest organem całkowicie niezawisłym (do jego kompetencji należą sprawy natury sądowej).
W ramach wykonywanych kompetencji, Rzecznik może stwierdzić, że doszło do niewłaściwego administrowania w przypadku, gdy dana instytucja nie przestrzega zasad prawa, praw podstawowych, przepisów bądź tak zwanych zasad dobrej administracji. Uznanie, że doszło do nieprawidłowości może być związane np. z nieudzielaniem informacji, braku reakcji (np. brak odpowiedzi na pismo), nadużyciem władzy, szeroko rozumianym poczuciem niesprawiedliwości czy dyskryminacji.
Skarga może zostać złożona przez każdego obywatela bądź rezydenta Unii Europejskiej, a także przez przedsiębiorstwo, organizacje pozarządowe i inne podmioty, które posiadają zarejestrowaną na terytorium Unii Europejskiej siedzibę.
Należy zaznaczyć, że Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich może rozpatrywać skargi, które dotyczą wyłącznie administrowania przez instytucje UE. Oznacza to, że nie zajmuje się on sprawami krajowych, regionalnych bądź lokalnych organów administracji (również w przypadku, gdy przedmiot skargi dotyczy spraw związanych z Unią Europejską).
Podsumowując, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich nie prowadzi postępowania w sprawach dotyczących:
- działań sądów krajowych albo poszczególnych (krajowych) rzeczników praw obywatelskich,
- skarg złożonych na władze (krajowe, lokalne czy regionalne) w poszczególnych państwach UE – również w sytuacji, gdy skargi dotyczą spraw unijnych,
- skarg wniesionych przeciwko osobom fizycznym bądź firmom.