Sytuacje sporne, w których każda ze stron przedstawia odmienne racje, są zjawiskiem powszechnie występującym w życiu codziennym. Przepisy prawa materialnego regulują tę problematykę w sposób szczegółowy. W myśl art. 6 kc ciężar dowodu w sytuacji konfliktowej spoczywa na osobie, która z danego faktu wywodzi konkretne skutki czy konsekwencje prawne.

Najprościej mówiąc oznacza to, że należy udowodnić, że wysuwane roszczenia (żądania) mają swoje uzasadnienie prawne.

Przy czym istotne jest, że w analizowanej sytuacji nie chodzi o wszystkie fakty, a jedynie o takie, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (tzw. fakty prawotwórcze). Przez „fakty” należy z kolei rozumieć nie tylko same zdarzenia (np. zawarcie umowy, złożenie oświadczenia woli itp.) ale również okoliczności zdarzenia np. stan zdrowia, warunki atmosferyczne, złą wiarę itp.

Zgodnie z obowiązującym orzecznictwem, w toku postępowania sadowego, to powód powinien udowodnić zatem fakty, które uzasadniają wysuwane przez niego roszczenia. Natomiast pozwany powinien udowodnić te okoliczności, które uzasadniają wniosek o oddalenie powództwa.

Istnieją jednak również pewne odstępstwa od analizowanej wyżej reguły ciężaru dowodu. Odstępstwa te przewiduje kodeks postępowania cywilnego, wskazując kategorie faktów nie wymagających udowodnienia, należą do nich:

- fakty nie mające znaczenia istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy;

- fakty znane powszechnie (np. polityczne, historyczne, ekonomiczne itp.),

- fakty znane sądowi z urzędu,

- fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną,

- fakty uznane za ustalone (co do których strona przeciwna się nie wypowiedziała),

-  fakty objęte domniemaniami prawnym, które nie mogą być obalone w konkretnym postępowaniu sądowym.

Hanna Bukowska LL.M.